خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: امروز اول اردیبهشت‌ماه در آستانه آغاز بیست و یکمین سال بزرگداشت سعدی تدقیق در آرا و اندیشه‌های شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی بیش‌ازپیش نیاز جامعه جهانی است.

اکنون در سال ۱۳۹۶ دو دهه پس از نام‌گذاری اول اردیبهشت‌ماه به نام «یاد روز سعدی» هم‌زمان با شیراز و برخی شهرهای ایران، در بسیاری از کشورها دوستدارانش این روز را پاس داشته و از خوان حکمت، عشق، پند و زیبایی‌های آثار او خوشه‌ها می‌چینند.

برگزاری پیاپی یادروز سعدی فرصت مغتنمی است که بتوان از یک‌سو داشته‌ها و کاستی‌های این عرصه را در هرسال به داوری نشست و از سوی دیگر شعله سعدی پژوهی را پرفروغ‌تر کرد تا در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد آفرینش آثار گران‌سنگی در این عرصه بود.

از سال ۱۳۸۵ تا پارسال که «دهه سعدی شناسی» سامان یافت، پژوهش‌ها و ترویج آثار سعدی شتاب و کیفیتی درخور جایگاه و منزلت استاد سخن یافت و در این ۱۰ سال، هر نوبت یادواره شیخ اجل به موضوعی خاص پرداخته شد و به اهتمام سعدی پژوهان، استادان تاریخ و ادبیات دانشگاه‌ها و مراکز علمی و مرکز سعدی شناسی و بنیاد فارس شناسی به همراه نهادهای متعهد به فرهنگ آثار مکتوب، مقالات، پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی در پیوند با موضوع هرسال سعدی پژوهی تهیه و منتشر شد.

در دهه یادشده که با «دوران شناسی سعدی» در سال ۱۳۸۵ آغاز شد از سال ۸۶ تا آغاز دهه ۹۰ خورشیدی زندگی، اندیشه، زبان و شخصیت سعدی، گلستان، بوستان و غزلیات(نسخه‌شناسی، تحلیل معنوی، فرم و زبان، صنایع ادبی، زیبایی‌شناسی و...) مورد تأکید نشست‌های سالانه یادروز سعدی قرار گرفت.

از آغاز دهه ۹۰ که قصاید، مجالس، قطعات، هزلیات و...(نسخه‌شناسی، تحلیل معنوی، فرم و زبان، صنایع ادبی، زیبایی‌شناسی و...) موضوع یادروز سعدی قرار گرفت، به‌نوبت در سال‌های بعد این بزرگداشت با موضوعی خاص به استقبال آرا و اندیشه‌های سعدی شناسان، استادان ادبیات و دوستداران ادب و فرهنگ ایران و جهان رفت تا سال گذشته که «سعدی در حدیث دیگران و دیگران در حدیث سعدی» موضوع این بزرگداشت قرار گرفت.

طی سال‌های ۹۱ تا ۹۴ نسخه‌شناسی آثار سعدی و انتشار کلیات سعدی به تصحیح سعدی پژوهان برجسته کشور به‌عنوان نسخه اصلی پژوهش‌های «سعدی شناسی و نسخ مرکز سعدی شناسی»، «سعدی، معارف اسلامی و فرهنگ ایرانی»، «سعدی و مسائل اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، سیاسی» و «ادبیات عصر ما و هنر سعدی، سنت و نوآوری و فرهنگ مردم» مورد تأکید واقع شد.

انتشار گزیده کلیات سعدی به زبان‌های زنده دنیا شامل زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیولی، عربی، روسی، چینی، ایتالیایی، ژاپنی و مالیاییاین در حالی است که اینک در آغاز دهه سوم، بزرگداشت شیخ اجل سعدی شیرازی در کنگره‌ای بین‌المللی با حضور سعدی پژوهان و مترجمان آثار سعدی از سراسر جهان و تهیه و انتشار گزیده کلیات سعدی به زبان‌های زنده دنیا شامل زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیولی، عربی، روسی، چینی، ایتالیایی، ژاپنی و مالیایی انجام گرفته است.

همچنین از سال گذشته دفترهای «سعدی شناسی» که هرسال به مناسبت یادروز این شاعر نویسنده پارسی گوی ایرانی منتشر می‌شد از شماره نوزدهم به شکل دو فصلنامه ادبی تخصصی منتشر شد و اینک نشریه یادشده شماره سوم خود را به مناسبت بیست و یکمین یادواره شیخ اجل منتشر خواهد کرد.

سعدی در صدر دست‌نوشته‌های فارسی‌زبانان

آن‌گونه که یک استاد دانشگاه با تأکید بر «وجوه حضور سعدی در دوران معاصر» می‌گوید: بر اساس آمار، نسخه‌های خطی سعدی ۱۳۲۴ نسخه است که در صدر دست‌نوشته‌های ایران به زبان فارسی است.

دکتر فرح نیازکار با اعلام وجود ۴۲۲ نسخه از کلیات سعدی، ۲۸۴ نسخه دیوان سعدی، ۲۲۲ نسخه بوستان سعدی، ۳۷۰ نسخه گلستان سعدی و ۲۶ نسخه پندنامه‌های سعدی به همراه صدها پایان‌نامه ثبت‌شده پیرامون شیخ اجل و آثارش معتقد است: نگارش صدها مقاله علمی درباره سعدی از دیدگاه‌های مختلف سیاسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روانشناسی، مردم‌شناسی، زیبایی‌شناختی، دین شناختی، فلسفی و... بیانگر میزان اهمیت سعدی در حوزه‌های مختلف علم و ادب است.

این چهره علمی و ادبی دانشگاهی بر اساس آنچه ترجمه آثار سعدی به دیگر زبان‌های رایج دنیا انجام می‌گیرد عنوان می‌کند: گلستان سعدی نخستین کتاب فارسی است که به یک زبان اروپایی ترجمه شد و زمینه آشنایی شاعران، نویسندگان، فیلسوفان و اندیشمندان غرب را فراهم کرد؛ شاعران و اندیشمندانی چون ولتر، هوگو، دیدرو، لافونتن، گوته، شیلر، پوشکین، رنان، امرسون، بالزاک، موسه، بونین و بسیاری دیگر از او متأثر شدند.

این در حالی است که از سال ۱۶۳۶ میلادی که نخستین گزیده گلستان با ترجمه «آندره دوریه» به زبان فرانسوی چاپ و منتشر شد تاکنون، آثار سعدی به زبان‌های مختلف ازجمله انگلیسی، آلمانی، اسپانیایی، لاتین، ژاپنی، چینی، روسی، لهستانی، هلندی، ایتالیایی و... ترجمه و منتشرشده است.

رواج ۴۰۰ ضرب‌المثل از گلستان

شاید کمتر اندیشمندی مانند سعدی یافت شود که در میان مردم از جایگاه زبانی رایجی برخوردار باشد زیرا دست‌کم هزاران ضرب‌المثل از بوستان و گلستان این شاعر بزرگ رواج دارد که مورداستفاده همگان قرار می‌گیرد و بارها شده که شنیده می‌شود: «این ره که تو می‌روی به ترکستان است»؛ در جای دیگری سعدی به کنایه گفته «ادب از که آموختی، از بی‌ادبان»؛ یا کنایه‌های این شاعر به دختر خویش که در میان شیرازی‌های هنوز ورد زبان ساکنان کوی سعدی است.

خیلی از ابیات و جملاتی که امروز مردم ایران در مناسبت‌های مختلف و در گفتگوهای خود از آن استفاده می‌کنند در آثار سعدی بیان‌شده استخیلی از ابیات و جملاتی که امروز مردم ایران در مناسبت‌های مختلف و در گفتگوهای خود از آن استفاده می‌کنند در آثار سعدی بیان‌شده که یا قبل از سعدی این جملات به شکل ضرب‌المثل وجود داشته و سعدی آن را با استادی هرچه‌تمام‌تر بیان کرده و یا به خود سعدی تعلق دارد و پیش از آن وجود نداشته و ساخته خود سعدی است و تا به امروز به شکل مَثَل در بین مردم نفوذ کرده است.

ضرب‌المثل‌های سعدی شیرازی در زبان پارسی یکی از رایج‌ترین ضرب‌المثل‌هاست فقط ۴۰۰ ضرب‌المثل از گلستان سعدی در زبان فارسی رایج است.

چیره‌دستی در آرایش سخن

در پیوند با آنچه به‌عنوان ضرب‌المثل‌های سعدی به کار گرفته می‌شود، استاد دانشگاه شیراز نیز در خصوص نفوذ عمومی سعدی به خبرنگار مهر می‌گوید: گلستان سعدی از همان آغاز نگارش تا به امروز همواره در فرهنگ مردم ایران، از کتاب‌های شیرین و خواستنی بوده و این مقبولیت همیشه رو به گسترش و افزایش داشته است. این پذیرش عمومی را باید دست‌کم در دو عامل جستجو کرد که یکی هوشیاری در گزینشِ موضوع و دیگری چیره‌دستی در آرایش سخن است.

کاووس حسن لی معتقد است: حضور همیشگی سعدی در میان مردم و آمیزش او با گروه‌های مختلف اجتماع، تأثیر بسیار در عمومی‌تر شدن سخن او گذاشته است. بدین خاطر است که احساس می‌کنیم سعدی سخنگوی صادق مردم است. سخنگویی که در کلام او هرگز بویی از نومیدی، ناتوانی و شکست احساس نمی‌شود بلکه همواره پویا، کوشا و تلاشگر جلوه می­کند.

در قلمرو عثمانی سعدی را شاعری «خودی» می‌خوانند و از دیرباز تاکنون به شرح و ترجمه آثار او پرداخته‌اند چنانکه در دوران مورداشاره آثار بسیاری پیرامون او یا آثارش نگاشته شده است. نمونه تازه این دل‌بستگی به سعدی هم شاید بتوان انتشار کتابی درباره سعدی به زبان ترکی استانبولی عنوان کرد که به اهتمام پروفسور کاووس حسن لی نویسنده، محقق و شاعر شیرازی در آستانه یادروز سعدی منتشر شد.

کتاب «دریچه‌ صبح: بازشناسی زندگی و سخن سعدی» یکی از نوشته‌های دکتر کاووس حسن لی درباره سعدی شیرازی است که در سال ۱۳۸۹ از سوی انتشارات خانه کتاب منتشرشده است. این کتاب ۲۰۰ صفحه‌ای که بیشتر به مخاطبان عمومی توجه داشته در چهارفصل تنظیم‌شده است. در این فصول زندگی سعدی و روزگار او، آثار نظم و نثر سعدی با تکیه‌بر زیبایی‌شناسی و پیام‌های اجتماعی بررسی‌شده و مجموعه‌ای از دیدگاه‌های صاحب‌نظران جهان درباره سعدی نیز معرفی‌شده است.

سعدی حق بزرگی بر این کشور و مردم دارد

سیدرضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین نکوداشتی که در آرامگاه سعدی برگزار شد با یادآوری اینکه دو سال قبل در این مکان در مطلع سخن از تابش خورشید از این نقطه گفته شد، عنوان کرد: ما در سرزمین رازها و رمزها هستیم که رازهای این سرزمین ناشناخته مانده و این جغرافیا در دل خود سخن بسیاری دارد که تنها توانستیم از معدن غنی آن جرعه‌ای برداشت کنیم.

این مقام فرهنگی با اشاره به اینکه رمز و راز این سرزمین را باید در زمانه سعدی و حافظ و ادوار تاریخی جست، افزود: این جغرافیا بخشی از هویت تمدنی ملی و اسلامی ماست و تقدیر و قدردانی بزرگان بخشی از هویت ملی است.

صالحی امیری با بیان اینکه سعدی حق بزرگی بر این کشور و مردم دارد عنوان کرد: هویت ایرانی و اسلامی ما پس از اسلام مدیون سعدی، حافظ و فردوسی است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کلام سعدی و درس‌های او را آموزنده اخلاق دانست که مهم‌ترین نیاز امروز است.

درمان درد امروزین را باید در گلستان و بوستان سعدی جست. زیرا سعدی چشمه جوشان اخلاق در این سرزمین استوی بداخلاقی را بزرگ‌ترین آسیب نسل حاضر عنوان کرد و گفت: درمان این درد امروزین را باید در گلستان و بوستان سعدی جست. زیرا سعدی چشمه جوشان اخلاق در این سرزمین است.

صالحی امیری چالش اخلاقی امروز و انگ زنی، اتهام، ترویج شایعه و انتقام‌جویی را به خاطر فاصله گرفتن از فرهنگ سعدی عنوان کرد و افزود: رمز ماندگاری زبان فارسی به خاطر تداوم هویت ایرانی است زیرا فارسی نه یک زبان که یک فرهنگ و تمدن است ازاین‌رو و از این منظر باید قدردان سعدی باشیم که بقای این کشور را با زبان فارسی استمرار بخشید.

وزیر فرهنگ و ارشاد سعدی نماد اعتدال، عقلانیت، انسانیت، عدالت، کرامت و منزلت دانست و یادآوری کرد: سعدی پرچم‌دار عدالت است و سخن گفتن از سازگاری و اعتدال و همگرایی از سعدی وام می‌گیرد چراکه امروز بیش از هرزمانی نیازمند پرهیز از افراط‌وتفریط هستیم زیرا سعدی معیار اعتدال است و ما وامدار این شاعر از این منظر هستیم چراکه سعدی نماد پرهیز از ظلم و ستم است.

وی زیست‌ فرهنگی داشتن را مدیون سعدی دانست و گفت: او چهره مانا و ماندگار این سرزمین است زیرا دین‌مداری و مردم‌سالاری در ابیات و غزل‌های سعدی می‌خروشد.

صالحی امیری دین را از منظر سعدی مظهر مدارا و سازگاری تعریف کرد و گفت: سعدی تصویر غبارآلود را از دین می‌زداید زیرا او قائل به خدمت خلق و حاکمیت به خلق بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نصیحت الملوک سعدی را حاوی پیام روشنی عنوان کرد که باید به فکر اقشار جامعه و مردم بود.

سعدی عشق خدا و خلق را هم‌زمان می‌جوید

کورش کمالی سروستانی رئیس مرکز سعدی شناسی هم می گوید: سعدی یگانه‌ای است که سحر کلامش به اعجاز درمی‌آویزد و سخنانش مانند شکر شیرین است.

وی ادامه داد: سعدی پیوسته به انسان عشق می‌ورزد و او را در جهان پرآوازه می‌کند و چنین است که جهانگیر می‌شود.

کمالی سروستانی افزود: بازتاب افق اندیشه سعدی بنی‌آدم را اعضای یکدیگر می‌داند تا جایی که بوستان را بر حکمت بنیان می‌کند و کلام او تأثیرگذار می‌شود.

رئیس مرکز سعدی شناسی افزود: سعدی، نیک گفتار و نیک پندار و ژرف‌بین است و دادگری است از انسان‌مداری و خردورزی.

کمالی سروستانی تأکید کرد: گویا آرزوهای سعدی در بوستان جلوه کرده است.  سعدی عشق خدا و خلق را هم‌زمان می‌جوید و عشق سعدی داستانی است که بر سر بازار است.

سال‌ها و دهه‌هاست سعدی در آثار هنرمندان ایرانی از جایگاه والایی برخوردار است و بهره‌مندی مستقیم یا غیرمستقیم از مضامین کلام سعدی در انواع هنرها همچون نقاشی، خوشنویسی، آواز و موسیقی و... همچنان ادامه دارد.